सबका राजा केवी मामा

समाजसेवी तथा अगुवा केवी खड्का मेरो मात्र मामा नभएर हामी सबलाई माया गर्ने एक ब्यक्ति हुनुहुन्थ्यो । वहाँ शरणार्थीहरुको हक-अधिकारका निम्ति अहोरात्र काम गर्नु हुन्थ्यो । हिंसा, दुर्ब्यवहार र जाली कामका विरुद्ध सबैले काम गर्नु पर्छ भनी हामी युवा तथा पत्रकारहरुलाई अर्तिउपदेश दिइरहनु हुन्थ्यो ।
शिविरभित्र दिन-प्रतिदिन हिंसा, दुर्ब्यवहार, करणी, अपहरण, पारपाचुके, जस्ता आतंकपूर्ण गतिविधिले जेलिंदै विकारल रुप लिन थालेपछि लुथरन विश्व फेडेरेसन नेपालको सहयोगमा सात शिविरमा शान्ति समितिको स्थापना गरि मामा, म लगायत सुकराज राई बेलडाँगीबाट सचिवको रुपमा रहि विधान निर्माणको काममा जुटेका थियौं । मामाको हरपल सहयोगमा सुकराज र मैले (अन्य मित्रको सहयोगमा) वालमञ्च कार्यलयमा बसी विधान लेखी दर्ताको निम्ति चन्द्रगढस् पुगेको आज पनि सम्झना छ ।
मामाले सन् १९९२ देखि शरणार्थी शिविरमा समाजिक तथा धार्मिक अनि स्वदेश फिर्तीको पक्षमा लामो समयसम्म काम गरिरहनु भएको थियो । सबैको लोकप्रिय मामालाई मिति २०६६/५/२३ गते दमकबाट निवासतर्फ जाँदै गर्दा अपरिचित दुइ आक्रमणकारीले शिविर नजिकैको हंसे दुम्से सामूदायिक वन कार्यलयअगाडि पट्टि छुरा प्रहार गरि घटनास्थलमै ज्यान लिए । मामाले त सबैको पक्षामा काम गरेका थिए । कसैलाई पाखा, कसैलाई काख त कहिले पनि गरेका थिएन् । तर पनि ती भद्र पुरूषलाइ किन ती निर्दयी अपराधीले विना कसूर मारे ?

शरणार्थीहरुको स्वदेश फिर्ती पक्षको माग गर्न मामाको नेतृत्वमा भारत-नेपाल र अन्य देशमा ज्ञापन पत्रमार्फन धेरै ठूल-ठूला काम भईसकेका थिए । स्वदेश फिर्तीको पक्षमा सरकारी निकायबाट आएको सुझाव जस्ताको तस्तै पत्रकार समेल गरि सबैलाई सुनाइ आशावादी बनाएका थिए मामाले । तर काम गदै जाँदा शरणार्थीहरुका निम्ति अर्को नयाँ विकल्प निस्कियो - तेस्रो मुलुक पुनर्स्थाना। तेस्रो मुलुकका निम्ति शरणार्थीहरु धेरै इच्छुक भई फारम भरे अनि गए र जाँदैछन् पनि तर कुनै विरोध जनाएन् मामाले । जस-जसले विरोध जनाई बाटो छेक्न् खोज्थे उनीहरुलाई राम्रोसगं सम्झाउनु हुन्थ्यो र भन्नुहुन्थ्यो आन्दोलन भनेको लामो समयसम्म चलिरहने कार्य हो, तेस्रो मुलुक कोहि गएभने पनि हामीलाई सहयोग हुन्छ अनि विश्वले नै थाहा पाउँछ हाम्रो स्वदेश फिर्तीको मागलाई ।
सबैलाई परेको दुःख मेरै दुःख भनि काम गर्नु हुन्थ्यो । तर मामाले जब तेस्रो मुलुकको कार्य शिविरमा भित्रिएको दिनदेखि नै शिविरमा हिंसा, नेपाली नागरिकलाई भूटानी बनाउने तत्वहरुको विरोध जस्ता कार्यमा विरोध गरिरहनु भएको थियो ।
यसै शिलशिलामा मामाले मलाई दमकको कोठामा बोलाएर भन्नु भएको थियो "भान्जा शिविर त दिन-प्रतिदिन अपराधीहरुको बास बस्ने ठाउँ भएको छ, पत्रकारहरुले यसको विरूद्धमा केही लेख्नु पर्छ भनि केही घटनाहरुको स्मरण गराउनु भएको थियो । जस्तैः घरेलु हिंसा, अपहरण, पर्चापम्लेट छरि शरणार्थीहरुलाई आतंकित बनाउने, वलात्कार गरी शिविरमै बसेको, शरणार्थी अगुवाहरुको ज्यान मारि विभिन्न पार्टी खोल्ने, तेस्रो मुलुकको लागि मोटो रकम दिई पलायन हुने र जाली नोटको कारोबार गर्ने जस्ता विवरण केहि दिनमा सबै दिन्छु भन्नु भएको थियो । तर अपुरो नै रह्यो त्यो कार्य ।
अर्को कुरा मामाको मोटरसाइकलबाट एक्सिडेन्ट भई बाँया हात त्यति चल्दैन थियो । मलाई साइवरमा फोन गरेर बोलाउनु हुन्थ्यो र अमेरिकामा पुगेका शरणार्थी आफन्तसँग च्याट गर्न लगाउनु हुन्थ्यो । तर घटना हुनुभन्दा केहि दिनअगाडि जहाँ लुथरन विश्व फेडेरेसनको २५ औं रजत जयन्तीको कार्यक्रम थियो, त्यसबेला शिविर सचिवले माग गरेको विदेश भ्रमणको कागज लिई शिविर सचिवका साथ साइवरमा मलाई प्रेश विज्ञप्ति निकाली दिन आग्रह गर्नु भयो । मैले राम्ररी कुराहरु बुझेपछि कम्पूटरमा टाइप गरि दिएँ । त्यसमा विदेश भ्रमण नजाने भनि सातवटै शिविर सचिबको हस्ताक्षर संकलन गरि पत्रकारहरुलाई फोटोकपि गरि बाँड्दिनु भयो । त्यस दिनदेखि मैले मामालाई नभेटेको एक हप्ता नै भएको थियो । मामाले कहिले पनि आफ्नो शरिरमाथि धाकधम्कि भइरहेको कुरा कहिले पनि सुनाउनु भएन। खाली कहाँ, कस्लाई के भयो, के भो कस्लाई जस्ता प्रश्नमात्र गर्नु हुन्थ्यो । तर एक दिन अचानक मामामाथि आक्रमण भएको खवरले म दुखित भए । मामाको घटनासम्बन्धि शरणार्थी प्रभावित क्षेत्रका अगुवा, शरणार्थी सचिव टि.बी गुरुङ लगायत प्रशासन निकायमा स्थानिय पत्रकार कुमार लुइटेल, राजन दाई र म बसि घटना सम्बन्धि सबै कुरा बुझि मनमा अशान्त बोकि अनलाइन पत्रिकामा ब्रेकिङ समाचार लगायौं। घटना कसले र किन गर्यो भनेबारेमा म दमक इलाका प्रहरी कार्यलयमा पुगि प्रहरीसगँ बुझें तर केहि प्रमाण फेला नपरेका कारण प्रहरीले जानकारी दिन सकेन् तर आक्रमणकारीको साथमा रहेको केहि समान चाहिं मुद्दा फाँटकी अर्सइ गंगा राईले सार्वजनिक गर्नुभयो र उहाँहरु थप अनुसानधनको निम्ति शिविर जानुभयो ।
आज त घटना घटेको पनि दुइ दिन भईसकेको छ तर पनि कसले र किन यो घटना गराएको भन्ने बारेमा थाहा हुन आएको छैन ।
मलाई मामाको हत्या राजनैतिक तथा सामाजिक कारणबाटै भएको होला जस्तो लाग्छ । यस कुरामा अरूको पनि यस्तै विश्लेषण छ । जब मामाको शव पोष्टमर्टम गरि घर लगियो त्यसबेला मामालाई हार्दिक श्रदाञ्जली दिन स्थानिय मानवअधिकारवादी, राजनैतिक प्रतिनिधि, समाजिक कार्यकर्ताहरु, शरणार्थी शरोकारवालहरु र शरणार्थी समूदाय आँखमा आँसु बोकी शव यात्रामा सामेल भए । शरणार्थी युवा र सुरक्षा निकायलाई भिड नियन्त्रण गर्न गाह्रो परिरहेको थियो । कसैले पनि तपाई अलिक पर सर्नु त भन्ने कुरै थिएन । सबैका लोकप्रिय समाजिक कार्यकर्ता केवी खड्काको शवलाई केहि छिनमै सबैले रतुवा खोला जलाएर घर फर्किए मनलाई अशान्त पारेर ।
यस घटनाप्रति घोर भर्त्सना गर्दै नागरिक समाज, विभिन्न राजनैतिक पार्टी शान्ति समिति लगायत मानवअधिकारवादीहरुले घटनाको छानविन गरि दोषीमाथि कडाभन्दा कडा कावार्ही गर्नुपर्ने मागँ राखी शिविर सचिवहरु हिजो चन्द्रगढी पुगी सुरक्षाको माग गर्दै घटनाको छानविनमा नेपाल सरकारले सहयोग गर्नुपर्ने भन्दै ज्ञापन पत्र झापाका प्रमुख जिल्ला अधिकारीलाई बुझाएका छन् ।

यस्तै हो भने शिविरमा को बस्न सक्छ र ? हाम्रो सुरक्षामा कसले चासो देखाउने हो ? केवी मामा जस्ता असल र समाजसेवी मान्छेलाइ त अनाहकमा मारे, हामी जस्ता सर्वसाधारणको ज्यानको सुरक्षा कसरी होला अव ? त्यसैले नेपाल सरकारसँग हाम्रो एउटै माग छ, हाम्रो जीउधनको सुरक्षाको राम्रो प्रवन्ध होस् । नत्र हामी आफ्नो घरबार र देश नभएका शरणार्थीहरू कहाँ जाने सुरक्षा खोज्दै ?